کشش قیمتی تقاضاکشش تقاضا که اختصار کشش تقاضا در برابر قیمت است با کاهش قيمت کالا، افزايش درآمد، افزايش قيمت کالاهای جانشین، و کاهش قيمت کالاهای مکمل، مقدار تقاضا برای کالا افزايش می‌يابد. به عبارت ديگر باید جهت تغييرات (و نه مقدار تغيير) توجه داشت. که برای اندازه‌گيری مقدار واکنش تقاضا به تغيير عوامل مؤثر بر تقاضا، اقتصاددانان از مفهوم کشش استفاده می‌کنند. ۱ - تعریفکشش تقاضا، معیار سنجش واکنش تقاضا، برای کالایی مشخص، در برابر تغییرات قیمت است؛ به عبارت دیگر در مقابل چند درصد تغییر در قیمت فلان کالا، چه مقدار تغییر در مقدار فروش آن کالا ایجاد می‌گردد. در کشش قیمتی، مفهوم نسبی دلالت بر این دارد که کشش مطلق مد نظر نیست؛ بلکه حساسیت نسبی مقدار مورد تقاضا، نسبت به تغییر در قیمت کالا را بیان می‌کند. [۱]
فرهنگ، منوچهر، فرهنگ علوم اقتصادی، تهران، ۷۹، پیکان، چاپ ۸، ص۳۴۲.
کشش تقاضا که اختصار کشش تقاضا در برابر قیمت می‌باشد، عموماً با حرف یونانی η (اتا، Ecta) نشان داده می‌شود؛ که به صورت فرمول زیر خلاصه می‌گردد: % (تغییر در قیمت)/ % (تغییر در مقدار تقاضا): nd کشش عموماً بر حسب درصد بیان می‌شود. هر قدر درصد تغییر در مقدار تقاضا در مقایسه با درصد تغییر در قیمت بالاتر باشد، خارج قسمت این کسر نیز بزرگتر خواهد بود که بیانگر واکنش تقاضا در برابر تغییرات قیمت است. [۲]
فرکوسن، نظریه اقتصاد خرد، روزبهان، محمود، تهران، ۷۶، نشردانشگاهی تهران، چاپ پنجم، ص۱۱۹.
[۳]
لیپسی، ریچاردجی،هاربری، کالین، اصول علم اقتصاد، فکری ارشاد، مشهد، ۷۸، نیکا، ص۱۳۴.
[۴]
سالواتوره، دومینک، تئوری اقتصاد خرد و مسائل آن، پزدان‌پناه، احمد، تهران، ۷۶، اقتصاد نو، جلد ۹، ص۷۹.
[۵]
سالواتوره، دومینیک و دیولیو، آیوجین، اصول علم اقتصاد، محمد ضیائی بیگدلی و نوروزعلی مهدی‌پور، تهران، ۱۳۷۰، موسسه بانکداری ایران، ص۴۱۲.
[۶]
خلعتبری، فیروزه، مجموعه مفاهیم پولی، بانکی و بین‌المللی، تهران، ۱۳۷۱، شباویز، ص۴۳۵.
[۷]
فرهنگ، منوچهر، فرهنگ علوم اقتصادی، تهران، ۷۹، پیکان، چاپ ۸، ص۳۴۲.
۲ - دامنهکشش تقاضا، بر حسب تغییر در مقدار تقاضا و تغییر در قیمت در سه دسته زیر دسته‌بندی می‌گردد. [۸]
قره‌باغیان، مرتضی، فرهنگ اقتصاد و بازرگانی، تهران، ۷۶، رسا، چاپ دوم، ص۲۳۳.
الف) درصد تغییر در مقدار تقاضا بزرگتر از درصد تغییر در قیمت است. در این حالت واکنش نسبت به قیمت بزرگتر از یک است که اصطلاحاً "تقاضای با کشش" نامیده می‌شود؛ ب) درصد تغییر در مقدار تقاضا مساوی با درصد تغییر در قیمت است. در این حالت که واکنش تقاضا برابر ۱ است، تقاضا با "کشش واحد" نامیده می‌شود؛ ج) درصد تغییر در مقدار تقاضا کوچک‌تر از درصد تغییر در قیمت است. در این حالت " تقاضا بی‌کشش" خوانده می‌شود. [۹]
فرکوسن، نظریه اقتصاد خرد، روزبهان، محمود، تهران، ۷۶، نشردانشگاهی تهران، چاپ پنجم، ص۱۱۹.
[۱۰]
لیپسی، ریچاردجی،هاربری، کالین، اصول علم اقتصاد، فکری ارشاد، مشهد، ۷۸، نیکا، ص۱۳۴.
[۱۱]
سالواتوره، دومینک، تئوری اقتصاد خرد و مسائل آن، پزدان‌پناه، احمد، تهران، ۷۶، اقتصاد نو، جلد ۹، ص۷۹.
[۱۲]
سالواتوره، دومینیک و دیولیو، آیوجین، اصول علم اقتصاد، محمد ضیائی بیگدلی و نوروزعلی مهدی‌پور، تهران، ۱۳۷۰، موسسه بانکداری ایران، ص۴۱۲.
[۱۳]
خلعتبری، فیروزه، مجموعه مفاهیم پولی، بانکی و بین‌المللی، تهران، ۱۳۷۱، شباویز، ص۴۳۵.
این وضعیت یعنی بیان واکنش تقاضا مبحث بسیار مهمی برای اقتصاددانان در مباحث مالیات و غیره محسوب می‌شود. یعنی اگر تقاضا با کشش واحد باشد بیانگر این است که یک درصد کاهش در قیمت، مقدار تقاضا را ۱% افزایش می‌دهد. اگر تقاضا با کشش باشد به معنی این است که ۱درصد تغییر در قیمت (مثلاً کاهش)، مقداری زیادتر از ۱% مقدار فروش را افزایش می‌دهد و تقاضای بی‌کشش بیانگر این است که یک درصد کاهش قیمت سبب افزایش کمتر از یک درصد در فروش است. لازم به ذکر است که در فرمول کشش تقاضا، یک منفی وجود دارد که به جهت سهولت آن را نمی‌آورند. علامت منفی بیانگر واکنش معکوس تقاضا نسبت به قیمت است؛ یعنی کاهش تقاضا افزایش قیمت را در پی دارد. ۳ - حالت‌های خاصدر حالت‌های تقاضای با کشش و بی‌کشش، وقتی تقاضا کاملاً بی‌کشش باشد، به آن تقاضای دارای کشش صفر گویند و اگر تقاضا کاملاً با کشش باشد اصطلاحاً به آن تقاضای با کشش بی‌نهایت می‌گویند. عموماً برای بدست آوردن تغییرات قیمت و مقدار به علت تفاوت (p۲-p۱) با (p۱-p۲) از کشش تقاضای قوسی استفاده می‌شود. که با ساده سازی به فرمول مقابل می‌رسیم: لازم به ذکر است که با توجه به اینکه در جای‌جای منحنی تقاضای خطی، نسبت تغییر می‌کند، در نقاط مختلف منحنی تقاضا، کشش نیز متفاوت خواهد بود. [۱۴]
لیپسی، ریچاردجی،هاربری، کالین، اصول علم اقتصاد، فکری ارشاد، مشهد، ۷۸، نیکا، ص۱۴۲.
۴ - عوامل موثربه علت اینکه برای کالاهای متفاوت، کشش‌های متفاوتی وجود دارد، عوامل موثر بر کشش تقاضا را می‌توان در موارد زیر خلاصه کرد: ۴.۱ - وجود کالای جانشینوجود کالای جانشین برای کالای مورد نظر؛ اثر جانشینی تغییر قیمت در کالاهایی که فاقد جانشین نزدیک هستند اندک است ماندن واکسن ضد‌هاری لذا تقاضا برای آن کاملا بی کشش است. اما اثر جانشینی برای برخی کالای دیگر مثل نمک کاملا بالا است به دلیل اینکه اثر جانشینی میان مارک‌های نمک زیاد است. بنابراین با افزایش قیمت یک مارک خاص از نمک تقاضا برای دیگر مارک‌های نمک بالا می‌رود. در حالت کلی قدر مطلق کشش قیمیت با دسترسی بیشتر به جانشینی‌های مطلوب افزایش خواهد یافت. [۱۵]
اچ. فرانک، رابرت، اقتصاد خرد، ترجمه حمید آماده و زکریا فرج زاده، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۰، چاپ اول، ص۲۲۱.
۴.۲ - تعریف و دقت در تعریف کالاهر چه کالا به صورت جزئی‌تر تعریف شود، کشش بیشتری خواهد داشت؛ مثلا بنز فول آپشن سفید مدل فلان پر کشش‌تر از اتومبیل به مفهوم عام آن است. [۱۶]
لیپسی، ریچاردجی،هاربری، کالین، اصول علم اقتصاد، فکری ارشاد، مشهد، ۷۸، نیکا، ص۱۴۳.
۴.۳ - زمانهرچه زمان بلندتر باشد کشش نیز بیشتر خواهد بود؛ مثلا واکنش تقاضا نسبت به کاهش قیمت در طول یک ماه کمتر است تا در طول یکسال. [۱۷]
لیپسی، ریچاردجی،هاربری، کالین، اصول علم اقتصاد، فکری ارشاد، مشهد، ۷۸، نیکا، ص۱۴۴.
۴.۴ - سهم بودجهسهم بودجه هر چه سهم هزینه‌ای کالا در مخارج کل بیشتر باشد، اثر درامدی آن بیشتر خواهد بود. کالایی مانند نمک و یا نایلون، که اغلب سهم آن از کل بودجه فرد پایین است اثردرامدی ناچیزی دارد و برعکس کالایی مانند مسکن و تحصیلات عالی اثر درامدی بیشتری خواهد داشت لذا هر چه سهم هزینه‌ای یک کالا در مخارج کل کمتر باشد کشش قیمتی تقاضا پایین تر خواهد بود. [۱۸]
اچ. فرانک، رابرت، اقتصاد خرد، ترجمه حمید آماده و زکریا فرج زاده، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی، ۱۳۹۰، چاپ اول، ص۲۲۱
۵ - پانویس
۶ - منبعسایت پژوهه، برگرفته از مقاله «کشش قیمتی تقاضا »، تاریخ بازیابی ۱۳۹۹/۰۱/۰۶. رده‌های این صفحه : اقتصاد خرد | اقتصاد مالی | بازار | تقاضا | توزیع درآمد | کشش | مصرف‌کنندگان | نظریه مصرف کننده | واژگان اقتصادی
|